Καθημερινά βλέπουμε αναρτήσεις επιχειρήσεων εστίασης και τροφίμων που αναφέρουν πως τηρούν αυστηρά τα μέτρα προστασίας απέναντι στο νέο κορονοϊό. Τι σημαίνει πρακτικά όμως αυτό για τον καταναλωτή και τι αλλάζει ο κορονοϊός σε αυτά τα μέτρα προστασίας;
Η αλήθεια είναι πως δεν αλλάζει τίποτα. Τα μέτρα που ανακοινώνουν ότι τηρούν οι επιχειρήσεις αυτές, θα έπρεπε να τηρούνται ούτως ή άλλως και προ κορονοϊού για την προστασία των καταναλωτών. Δεν έφερε η πανδημία αυτές τις προϋποθέσεις τήρησης κανόνων ορθής παραγωγικής και υγιεινής πρακτικής είναι προϋποθέσεις που προϋπήρχαν και έπρεπε να τηρούνται από τις επιχειρήσεις για την προστασία των καταναλωτών.
Παρακάτω αναφέρουμε μερικές βασικές διευκρινήσεις που έχουν δοθεί από την Γενική Διεύθυνση Υγείας και Ασφάλειας τροφίμων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και αφορούν την ασφάλεια τροφίμων και τον Covid-19.
- Υπάρχει κίνδυνος να προσβληθεί κανείς από τη νόσο COVID-19 μέσω των τροφίμων;
Παρά τη μεγάλη κλίμακα της πανδημίας, μέχρι σήμερα δεν έχει αναφερθεί μετάδοση της COVID-19 μέσω της κατανάλωσης τροφίμων. Ως εκ τούτου, όπως αναφέρει η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων, δεν υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι τα τρόφιμα ενέχουν κίνδυνο για τη δημόσια υγεία σε σχέση με την COVID-19. Ο κύριος τρόπος μετάδοσης της COVID-19 θεωρείται ότι είναι από άτομο σε άτομο, κυρίως μέσω των αναπνευστικών σταγονιδίων στο φτέρνισμα, τον βήχα ή την εκπνοή ατόμων που έχουν προσβληθεί από τον ιό.
- Ως υπεύθυνος επιχείρησης τροφίμων, μπορώ να ζητήσω εγγυήσεις από τους προμηθευτές μου όσον αφορά την COVID-19;
Όχι. Δεν μπορεί να δικαιολογηθεί πιστοποίηση «άνευ ιού», καθώς δεν υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι τα τρόφιμα ενέχουν κίνδυνο για τη δημόσια υγεία σε σχέση με την COVID-19. Επομένως, οποιοδήποτε αίτημα για τέτοιου είδους εγγυήσεις είναι δυσανάλογο και, κατά συνέπεια, μη αποδεκτό.
- Υπάρχει κίνδυνος να προσβληθεί κανείς από τη νόσο COVID-19 μέσω των συσκευασιών τροφίμων;
Αν και σε πρόσφατη μελέτη αποδείχθηκε ότι ο αιτιολογικός παράγοντας της COVID-19 (ο ιός SARS-CoV-2) επιβιώνει έως και 24 ώρες σε χαρτόνι και έως αρκετές ημέρες σε σκληρές επιφάνειες, όπως ο χάλυβας και το πλαστικό, σε πειραματικές συνθήκες (π.χ. ελεγχόμενη σχετική υγρασία και θερμοκρασία), δεν υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι οι μολυσμένες συσκευασίες, που έχουν εκτεθεί σε διαφορετικές περιβαλλοντικές συνθήκες και θερμοκρασίες, μεταδίδουν τη λοίμωξη. Ωστόσο, για να αντιμετωπιστούν οι ανησυχίες ότι ο ιός που βρίσκεται στο δέρμα μπορεί να μεταφερθεί στο αναπνευστικό σύστημα (για παράδειγμα ακουμπώντας το πρόσωπο), τα άτομα που χειρίζονται συσκευασίες, συμπεριλαμβανομένων των καταναλωτών, θα πρέπει να τηρούν τις οδηγίες των αρχών δημόσιας υγείας σχετικά με τις ορθές πρακτικές υγιεινής, συμπεριλαμβανομένου του τακτικού και σχολαστικού πλυσίματος των χεριών.
- Μπορεί να μολυνθώ από τρόφιμα που τα έχουν χειριστεί άτομα τα οποία ενδέχεται να έχουν προσβληθεί από τον ιό;
Σύμφωνα με τους οργανισμούς για την ασφάλεια των τροφίμων των κρατών μελών της ΕΕ, είναι εξαιρετικά απίθανο να προσβληθείτε από την COVID19 μέσω του χειρισμού τροφίμων. Επιπλέον, η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων δήλωσε ότι δεν υπάρχουν επί του παρόντος στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι τα τρόφιμα αποτελούν πιθανή πηγή ή τρόπο μετάδοσης του ιού που προκαλεί την COVID-19. Επί του παρόντος δεν υπάρχουν διαθέσιμες πληροφορίες σχετικά με το κατά πόσον ο ιός που προκαλεί τη νόσο COVID-19 μπορεί να είναι βρεθεί στα τρόφιμα, να επιβιώσει εκεί και να μολύνει τον άνθρωπο. Ταυτόχρονα, δεν υπάρχουν μέχρι σήμερα στοιχεία από τα οποία να προκύπτει ότι τα τρόφιμα αποτελούν πηγή ή φορέα της λοίμωξης, ενώ δεν υπάρχει αμφιβολία ότι όσοι νοσούν έχουν προσβληθεί μέσω της επαφής με άλλα μολυσμένα άτομα. Θεωρητικά, όπως ισχύει για οποιαδήποτε επιφάνεια με την οποία έχει έρθει σε επαφή μολυσμένο άτομο, είτε πρόκειται για πόμολο είτε για όποια άλλη επιφάνεια, τα τρόφιμα θα μπορούσαν επίσης να οδηγήσουν σε έμμεση μόλυνση μέσω της επαφής με αυτά. Ως εκ τούτου, όλοι θα πρέπει να ακολουθούν τις συστάσεις των αρχών δημόσιας υγείας για το πλύσιμο των χεριών.
Από τα παραπάνω καταλαβαίνει κανείς ότι ουσιαστικά δεν μπορεί με κανένα τρόπο να μεταφερθεί ο ιός μέσω των τροφίμων με τα μέχρι σήμερα δεδομένα. Ακόμα και από τις συσκευασίες ο ιός αυτός δεν έχει αποδειχθεί ότι μεταδίδεται, ωστόσο για προληπτικούς λόγους προτείνεται να τηρούνται όλες οι οδηγίες των αρχών δημόσιας υγείας.
Βασική προϋπόθεση είναι οι χειριστές τροφίμων της επιχείρησης να είναι υγιείς, εκπαιδευμένοι και να τηρούν τους κανόνες ατομικής υγιεινής και τις βασικές αρχές υγιεινής και ασφάλειας τροφίμων, τα οποία αποτελούν νομική υποχρέωση.
Ποια είναι τα μέτρα προστασίας τελικά που πρέπει να τηρούν οι επιχειρήσεις τροφίμων;
· Aπολύμανση επιχείρησης τροφίμων
Οι Κορωνοϊοί είναι αρκετά ευαίσθητοι στις διαδικασίες καθαρισμού και απολύμανσης. Η εφαρμογή απολυμάνσεων σε σημεία όπου κινείται το προσωπικό θα πρέπει να επαναλαμβάνεται ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Λίστες με απολυμαντικούς παράγοντες είναι διαθέσιμες στην ιστοσελίδα του ΕΟΔΥ και στις ιστοσελίδες των δημόσιων φορέων άλλων χωρών (FDA, Health Department of Canada κλπ.). Τα απολυμαντικά που θα χρησιμοποιηθούν, πρέπει να είναι εγκεκριμένα από τον Εθνικό Οργανισμό Φαρμάκων και να είναι κατάλληλα για τρόφιμα η απολύμανση πραγματοποιείται από προσωπικό που έχει εκπαιδευτεί στην χρήση των σκευασμάτων.
· Ασθενής εργαζόμενος
Σε περίπτωση που ένας εργαζόμενος που εμπλέκεται στην παραγωγή και διάθεσή τροφίμων έχει συμπτώματα, πρέπει να ενημερώσει τον εργοδότη και να μην απασχοληθεί σε σημείο που υπάρχουν τρόφιμα
· Πλύσιμο χεριών εργαζόμενων
Ο εργαζόμενος, όπως και κάθε επισκέπτης, έχει υποχρέωση να πλένει τα χέρια του ανά τακτά χρονικά διαστήματα και ειδικά:
- Πριν την έναρξη της εργασίας
- Πριν την επαφή με ασυσκεύαστο τρόφιμο
- Πριν και μετά την χρήση γαντιών
- Μετά την επαφή με μαλλιά, μύτη, πρόσωπο ή στόμα η τη μάσκα.
- Μετά από εφαρμογή καθαρισμών ή χειρισμό απορριμμάτων.
- Μετά από χρήση της τουαλέτας ή μετά το διάλειμμα.
- Μετά την επαφή με οποιοδήποτε αντικείμενο μπορεί να μην είναι καθαρό (κινητό, κλειδιά, στυλό κλπ)
· Χρήση μάσκας στο χειρισμό τροφίμων
Η χρήση μάσκας αποτελεί καλή πρακτική, εφόσον ο χειριστής γνωρίζει ότι, πριν και μετά την τοποθέτηση, θα πλύνει τα χέρια του. Το ίδιο ισχύει και κάθε φορά, μετά από επαφή με τη μάσκα.
Συνιστάται να ληφθούν και εξής ενέργειες:
· Στο πρόγραμμα καθαρισμών / απολυμάνσεων:
* εντατικοποίηση προγράμματος καθαρισμών και κυρίως απολύμανσης σε κοινόχρηστους χώρους (χερούλια, φώτα, πληκτρολόγια, ασανσέρ, κουπαστές σκάλας, τουαλέτες, χώροι διαλείμματος)
* εντατικοποίηση προγράμματος καθαρισμού και κυρίως απολύμανσης σε χώρους παραγωγής στα σημεία όπου ο εξοπλισμός έρχεται σε επαφή με τα χέρια προσωπικού (λαβές εργαλείων, μπουτόν εξοπλισμού, λαβές καροτσιών κλπ.)
Σημειώνεται ότι α) είναι υποχρεωτικός ο καθαρισμός των επιφανειών πριν την απολύμανση, ειδικά στα σημεία όπου υπάρχουν ρύποι από την παραγωγή και β) είναι υποχρεωτική η απομάκρυνση των τροφίμων από το σημείο που γίνεται απολύμανση
· Στη διαδικασία ατομικής υγιεινής με την προσθήκη επιπλέον μέτρων ατομικής υγιεινής (χρήση γαντιών, μάσκας). Τα μέσα ατομικής προστασίας συνιστάται να είναι μίας χρήσης. Επαναχρησιμοποιούμενα γάντια και μάσκες συνιστάται να αποφεύγονται. Σε αντίθετη περίπτωση πρέπει να πλένονται σε υψηλή θερμοκρασία (μεγαλύτερη των 60οC) και να σιδερώνονται πριν τη χρήση τους. Η αναφορά συμπτωμάτων ασθένειας, για το διάστημα της πανδημίας επεκτείνεται και στα συγγενικά πρόσωπα. Ο εργαζόμενος είναι υποχρεωμένος να αναφέρει στην επιχείρηση πιθανά συμπτώματα ασθένειας (π.χ. καταρροή, βήχας, πυρετός) των προσώπων του στενού οικογενειακού του περιβάλλοντος.
· Στην αποκομιδή των απορριμμάτων: Τα γάντια και οι μάσκες, μετά από κάθε χρήση, πρέπει να απορρίπτονται. Η απόρριψη πρέπει να γίνεται εντός κάδου με καπάκι. Μέτρα πρέπει να προβλεφθούν και για την απόρριψη των μέσων ατομικής προστασίας που χρησιμοποιούνται από το προσωπικό εκτός της επιχείρησης και πριν την είσοδό τους.
Οι παραπάνω είναι λίγες από τις οδηγίες που οι εταιρείες τροφίμων πρέπει να τηρούν ούτως ή άλλως. Οι οδηγίες στην προ Covid – 19 εποχή, δε διαφέρουν πολύ σε σχέση με τη σημερινή εποχή και τις πρωτόγνωρες καταστάσεις που ζούμε. Σήμερα πολύ σημαντικό ρόλο στην προστασία των καταναλωτών θα πρέπει να διαδραματίσουν οι επιστήμονες τροφίμων αλλά και ο ΕΦΕΤ ως ελεγκτικός φορέας για την τήρηση όλων αυτών των μέτρων.
Από την εμπειρίας μας ως σύμβουλοι επιχειρήσεων τροφίμων στη σύνταξη και επίβλεψη συστημάτων ποιότητας & ασφάλειας τροφίμων σε εταιρείες παραγωγής τροφίμων αλλά και στον πρωτoγενή τομέα, θα λέγαμε πως οι μέρες μας απαιτούν πλέον την αυστηρή τήρηση κανόνων όσων αφορά την δημόσια υγεία αλλά και τη διαχείριση τροφίμων με σκοπό την προστασία της δημόσιας υγείας. Κάθε επιχείρηση που σέβεται τους πελάτες της, πρέπει να τηρεί και να αποδεικνύει ότι τηρεί τους κανόνες αυτούς με κάθε δυνατό τρόπο.
Στους επιχειρηματίες τροφίμων θα συμβουλεύαμε πως:
“Δεν αρκεί πλέον μόνο να λες ότι τηρείς ΑΥΣΤΗΡΑ όλα τα μέτρα προστασίας για τον Covid-19… πρέπει να το κάνεις και να το αποδεικνύεις με κάθε μέσο στον πελάτη σου”.
Το άρθρο επιμελήθηκε ο Κος Περουλάκης Ιωάννης, Σύμβουλος Επιχειρήσεων, Γεωπόνος, ΜΒΑ με τη βοήθεια της συνεργάτιδας του Κας Μπούκη Παρασκευής, Γεωπόνος, Eπιστημών Τροφίμων, ΜSc // Associate Food Manager
