Οι οικονομικές πιέσεις και η ώθηση προς πιο βιώσιμες πρακτικές προωθούν όλο και περισσότερο τις τεχνολογίες αυτοματισμού όπως σε όλους τους κλάδους, έτσι και στις γεωργικές και κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις.
Η αγροτική «βιομηχανία» τα τελευταία χρόνια βρίσκεται όλο και περισσότερο υπό πίεση. Οι δραματικές αυξήσεις του κόστους για τις εισροές και την εργασία και συνολικότερα του κόστους παραγωγής, θέτουν σε κίνδυνο την κερδοφορία των αγροτών. Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι αγρότες αναφέρουν ότι οι τιμές για εισροές όπως τα λιπάσματα και τα φυτοπροστατευτικά έχουν αυξηθεί από 80 έως 250 τοις εκατό τα τελευταία χρόνια με αποκορύφωμα το 2022, λόγω της Ουκρανορωσικής σύρραξης.
Η κλιματική αλλαγή συμπιέζει επίσης τα κέρδη. Ένα θερμότερο κλίμα έχει ως αποτέλεσμα αυξημένη μεταβλητότητα του καιρού, συχνότερα έντονα και εκτός εποχής καιρικά φαινόμενα, μεγαλύτερες ξηρασίες και περισσότερα παράσιτα, τα οποία τελικά μειώνουν τις αποδόσεις. Κάποιοι μπορεί να υποβαθμίζουν τις επιπτώσεις από την κλιματική αλλαγή, ωστόσο είδαμε πολλά φαινόμενα και στην χώρα μας, που αναστάτωσαν έντονα τους αγρότες και όχι μόνο (π.χ. Ιανός, παρατεταμένη περίοδος βροχοπτώσεων και μη φυσιολογικές θερμοκρασίες σε όλες τις εποχές).
Για να αντιμετωπίσουν αυτές τις προκλήσεις και να παραμείνουν οικονομικά βιώσιμοι, οι αγρότες πρέπει να βρουν καινοτόμες λύσεις. Μέσω των αυτοματισμών υπάρχει ενδεχομένως ελπίδα. Οι αυτοματισμοί στη γεωργία υπάρχουν σε ένα σημείο, απαιτούν διάφορα επίπεδα υποστήριξης από τους χειριστές και αυτοί κυμαίνονται από ημι-αυτοματοποιημένη τεχνολογία που χρησιμοποιείται ευρέως σήμερα (π.χ. υποβοηθούμενο σύστημα διεύθυνσης) έως πλήρως αυτοματοποιημένα συστήματα (π.χ. ρομπότ ζιζανίων) έως πλήρως αυτοματοποιημένα συστήματα που λαμβάνουν αποφάσεις. Οι τεχνολογίες επόμενης γενιάς χρησιμοποιούν έναν συνδυασμό αισθητήρων, αναλυτικών στοιχείων, ρομποτικής και εξοπλισμού τέτοιου, ώστε να βοηθήσουν τους αγρότες να λαμβάνουν πιο έξυπνες αποφάσεις στο χωράφι και να κάνουν περισσότερα με όσο το δυνατόν λιγότερους πόρους.
Επιπλέον, οι πρόσφατες εξελίξεις στη γενετική και την τεχνητή νοημοσύνη παρουσιάζουν μελλοντικές ευκαιρίες για ακόμα μεγαλύτερη αυτοματοποίηση της λήψης αποφάσεων χρησιμοποιώντας τεράστια σύνολα δεδομένων που ήδη υπάρχουν ελεύθερα στο διαδίκτυο ή επί πληρωμή. Τέτοια παραδείγματα μπορεί να περιλαμβάνουν συστήματα υποβοήθησης των αγροτών με σκοπό την ανάπτυξη εφαρμογών σχετικές με τη διαχείριση εισροών (λιπάσματα, φυτοπροστασία και σπόρους) που προτίθενται να εφαρμόσουν, σε ποιες ώρες και τι ποσοστά, έτσι ώστε τελικά να αυξήσουν την κερδοφορία εφαρμόζοντας ταυτόχρονα όσο το δυνατόν πιο βιώσιμες πρακτικές στην εκμετάλλευση.
Ωστόσο, είναι ακόμη νωρίς για την πλήρη αυτονομία. Μία έρευνα του 2022 (Farmers Global Insights της McKinsey) αποκαλύπτει ότι λιγότερο από το 5 τοις εκατό των αγροτών σε όλη την Ασία, την Ευρώπη, τη Βόρεια Αμερική και τη Νότια Αμερική χρησιμοποιούν αυτήν την τεχνολογία επόμενης γενιάς, σε σύγκριση με το 21 τοις εκατό που χρησιμοποιούν απλώς ένα λογισμικό διαχείρισης αγροκτημάτων.
Η Αγροτική Οικονομία είναι ένα σημείο που «πονά» τους αγρότες
Οι αυτοματισμοί των εκμεταλλεύσεων μπορούν να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση δύο προβλημάτων που ταλαιπωρούν τους αγρότες εδώ και αρκετά χρόνια: το αυξανόμενο κόστος των χημικών και οι προκλήσεις εργασίας.
Κόστος εισροών
Οι διακοπές στην εφοδιαστική αλυσίδα και οι γεωπολιτικές προκλήσεις έχουν ανεβάσει τις τιμές των ευρέως χρησιμοποιούμενων λιπασμάτων (ουρία, φωσφορικό διαμμώνιο και ποτάσα, κ.α.) περισσότερο από 15 τοις εκατό ετησίως τα τελευταία πέντε χρόνια. Σε μια έρευνα της McKinsey πέρυσι, οι αγρότες των ΗΠΑ κατέταξαν το κόστος των εισροών ως τον υπ' αριθμόν ένα κίνδυνο για την κερδοφορία τους, με την τιμή των λιπασμάτων και των χημικών φυτοπροστασίας να αυξάνονται περισσότερο. Στην Ευρώπη λόγω του πολέμου τα ποσοστά αύξησης διαφέρουν σημαντικά προς τα πάνω σε σχέση με τις ΗΠΑ.
Η εφαρμογή αυτοματισμών στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις μπορεί να συμβάλει στη μείωση αυτού του κόστους δίνοντας τη δυνατότητα στους αγρότες να χρησιμοποιούν πιο αποτελεσματικά τα φυτοφάρμακα και τα λιπάσματα. Για παράδειγμα, ο αυτοματοποιημένος ψεκασμός ακριβείας που ενεργοποιείται από αισθητήρες και δεδομένα πεδίου (τόσο αποθηκευμένα όσο και σε πραγματικό χρόνο), μπορεί να ανιχνεύσει τα κενά μεταξύ των καλλιεργειών και να προσαρμόσει ανάλογα τον όγκο και το χρόνο του ψεκαζόμενου χημικού, χρησιμοποιώντας λιγότερα χημικά. Ήδη βλέπουμε στο πεδίο αυτό, πολλούς αγρότες να επενδύουν σε ψεκαστικά μηχανήματα μεταβλητής δόσης που συνδέονται με GPSκαι μπορούν να εφαρμόσουν πιο στοχευμένους ψεκασμούς χρησιμοποιώντας δεδομένα από τον αγρό.
Ορισμένες τεχνολογίες εφαρμογής ζιζανιοκτόνων χρησιμοποιούν κάμερες που συνδέονται με υπολογιστή για να ψεκάζουν επιλεκτικά τα ζιζάνια και να αποφεύγουν τις καλλιέργειες. Σε μεγάλες φάρμες καλαμποκιού στις ΗΠΑ, αυτές οι λύσεις έχει αποδειχθεί ότι μειώνουν το κόστος ζιζανιοκτόνων κατά 80%, δημιουργώντας αξία 30 $ ανά στρέμμα και περίοδο απόσβεσης δύο ετών. Παρομοίως, τα ρομπότ εφαρμογής λιπάσματος που είναι συνδεδεμένα με αντίστοιχους αισθητήρες μπορούν να ελέγχουν την ποσότητα λιπάσματος που εφαρμόζεται απευθείας σε μεμονωμένους σπόρους κατά τη διαδικασία φύτευσης. Αυτό μπορεί να εξοικονομήσει περισσότερα από 93 εκατομμύρια γαλόνια αρχικού λιπάσματος ετησίως μόνο στις φάρμες καλαμποκιού των ΗΠΑ. Οι τεχνολογίες αυτές προς το παρόν είναι μάλλον αδύνατο να εφαρμοστούν στη χώρα μας γιατί οι φάρμες εδώ είναι κατά πολύ μικρότερες σε σχέση με αυτές των ΗΠΑ για να στηρίξουν τέτοιες επενδύσεις (πλην ενδεχομένως ελαχίστων περιπτώσεων).
Εργατικά
Η εύρεση εργατών είναι επίσης ένα πρόβλημα για τους αγρότες. Αυτοματισμοί μπορούν να μειώσουν τις ανάγκες εργασίας σε κάποιο αγρόκτημα ή κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις. Για παράδειγμα υπάρχουν μηχανές – ρομπότ σε κτηνοτροφικές μονάδες που καθοδηγούν τα ζώα στις ταΐστρες και ταΐζονται αυτόματα. Το ίδιο συμβαίνει και με αντίστοιχα συστήματα για την άμελξη των ζώων. Με αυτό τον τρόπο περιορίζονται κατά πολύ τα εργατικά στις κτηνοτροφικές μονάδες.
Φιλοπεριβαλλοντικές Προκλήσεις…
Σε όλο τον κόσμο, πολλές κυβερνήσεις έχουν θέσει φιλόδοξους στόχους για πιο περιβαλλοντικά βιώσιμες πρακτικές. Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, για παράδειγμα, απαιτεί μετασχηματισμό της ευρωπαϊκής γεωργίας έως το 2030, συμπεριλαμβανομένης της μείωσης κατά 50% της χρήσης φυτοφαρμάκων, σε σύγκριση με τα επίπεδα του 2020. Επιπλέον, το σχέδιο επιδιώκει τη μετάβαση του ενός τέταρτου της συνολικής γεωργικής γης στη βιολογική γεωργία για τη μείωση της χρήσης συνθετικών λιπασμάτων και ζιζανιοκτόνων. Ομοίως, ο Καναδάς θέλει οι αγρότες να χρησιμοποιούν 30 τοις εκατό λιγότερα λιπάσματα έως το 2030 από ό,τι το 2020. Οι Καναδοί καλλιεργητές που δεν εκπληρώνουν τον στόχο θα κινδυνεύσουν να χάσουν την πρόσβαση σε κρατική βοήθεια και επιχορηγήσεις 1,1 δισεκατομμυρίων δολαρίων.
Ο ενθουσιασμός για την αυτοματοποίηση είναι πιθανό να αυξηθεί
Η υιοθέτηση αυτοματοποιημένου αγροτικού εξοπλισμού θα επηρεαστεί από πολλούς παράγοντες, όπως η τεχνολογική ωριμότητα, οι μακροοικονομικές συνθήκες, η γεωπολιτική δυναμική, οι ρυθμιστικές αποφάσεις, οι περιβαλλοντικές αλλαγές και άλλους. Ωστόσο εάν η βιωσιμότητα των αγροκτημάτων συνεχίσει να πιέζεται αρνητικά, αναμένουμε ότι η υιοθέτηση τέτοιων αυτοματοποιημένων τεχνολογιών θα επιταχυνθεί δραματικά. Ανά τον κόσμο όλο και περισσότεροι καλλιεργητές αντιλαμβάνονται τα οφέλη που μπορεί να προκύψουν από τους αυτοματισμούς των γεωργικών εκμεταλλεύσεων—μεγαλύτερη γεωργική παραγωγικότητα και κέρδη, βελτιωμένη ασφάλεια των αγροκτημάτων και πρόοδο ως προς τους περιβαλλοντικούς στόχους βιωσιμότητας…
Για την Ελλάδα… στον τομέα των γεωργικών αυτοματισμών τα βήματα παραμένουν μικρά, όχι όμως αμελητέα…
Περουλάκης Ιωάννης
Γεωπόνος Αγροτικής Οικονομίας - MBA,
Σύμβουλος Επιχειρήσεων Τροφίμων και Γεωργίας
