Οι λιανοπωλητές και οι κυβερνήσεις της Ευρώπης έχουν εγκλωβιστεί στην πιο σκληρή διαμάχη τους για το κόστος τροφίμων μετα τον Β΄παγκόσμιο πόλεμο, με τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής να καταφεύγουν σε ελέγχους τιμών για να αντιμετωπίσουν τη χειρότερη κρίση κόστους ζωής εδώ και μια γενιά τουλάχιστον.
Παρά την πτώση τιμών της ενέργειας που αμβλύνουν τις συνολικές πιέσεις στις τιμές, η αύξηση του κόστους των τροφίμων συνέχισε να εκτινάσσεται στα ύψη, προκαλώντας ολοένα και πιο αντισυμβατικές παρεμβάσεις στην αγορά από πολιτικούς που προσπαθούν να κατευνάσουν την οργή του κόσμου.
Τιμές Αερίου μέχρι και τον Απρίλιο του 2023
Οι τιμές των τροφίμων στην ΕΕ αυξήθηκαν 16,6 τοις εκατό το έτος έως τον Απρίλιο του 2023, σύμφωνα με τη Eurostat, υπερβαίνοντας κατά πολύ τον ονομαστικό πληθωρισμό 8,1 τοις εκατό. Αυτό φυσικά συμβαίνει γιατί τα τρόφιμα έχουν παραχθεί με τιμές ενέργειας 2022, που όπως αποτυπώνεται και στο παραπάνω γράφημα, ήταν στα μέγιστα τους. Η μείωση τιμών της ενέργειας θα καθυστερήσει αρκετά να φανεί στις τιμές καταναλωτή.
Μερικές από τις μεγαλύτερες αυξήσεις σημειώθηκαν στο κόστος των βασικών προϊόντων, με το κόστος των αυγών να αυξάνεται κατά 22,7 τοις εκατό, το πλήρες γάλα αυξήθηκε κατά 25 τοις εκατό και τη ζάχαρη κατά 54,9 τοις εκατό. Τα κράτη της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης που πλήττονται περισσότερο από τις αυξανόμενες τιμές, όπως η Ουγγαρία και η Κροατία, έχουν προχωρήσει σε περιορισμό του τιμών των βασικών ειδών για να προστατεύσουν τους πιο ευάλωτους, που τείνουν να ξοδεύουν περισσότερο από το εισόδημά τους σε τρόφιμα.
Η Ελλάδα από την άλλη, έχει υιοθετήσει μια εναλλακτική προσέγγιση για τον περιορισμό των τιμών περιορίζοντας τα περιθώρια κέρδους των λιανοπωλητών σε τρόφιμα και άλλα βασικά είδη με το γνωστό σε όλους Kαλάθι της νοικοκυράς. Το καλάθι αυτό το είδαμε στα Ελληνικά σούπερ μάρκετ από την αρχή της κρίσης και πολλές φορές μετονομάστηκε ανάλογα με τις ανάγκες (π.χ. το Πασχαλινό καλάθι).
Σε πλουσιότερες οικονομίες, όπως για παράδειγμα στη Γαλλία, οι αρχές έχουν διαπραγματευτεί συμφωνίες με τα σούπερ μάρκετ για να προσφέρουν διάφορα βασικά αγαθά, στη χαμηλότερη δυνατή τιμή. Η Ισπανία είναι μία από τις πολλές χώρες που έχουν μειώσει τον φόρο προστιθέμενης αξίας στα τρόφιμα. Το συγκεκριμένο μέτρο βέβαια, μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση κερδοφορίας των λιανοπωλητών αφού μπορεί να κρατήσουν τις τιμές σταθερές και να επωφεληθούν οι επιχειρηματίες, αντί των καταναλωτών. Τέτοιες πρακτικές, ελέγχονται μάλλον δύσκολα. Σε άλλα κράτη, όπως για παράδειγμα στην Ιταλία, δέχονται πιέσεις να περιορίσουν το κόστος αγαπημένων τροφίμων όπως είναι τα ζυμαρικά.
Στο παρακάτω γράφημα της Eurostat παρατηρούμε ότι ο πληθωρισμός στα τρόφιμα παραμένει στα υψηλότερα επίπεδα σε σχέση με πολλές άλλες οικονομικές κατηγορίες. Όπως έχουμε αναφέρει και σε παλαιότερα άρθρα, δύσκολα θα δούμε να κάμπτεται αυτός στην κατηγορία των τροφίμων, ενώ τις πρώτες μειώσεις μάλλον θα τις δούμε προς τα τέλη του Φθινοπώρου.
Τελευταία πάντως, ασκείται πίεση στους λιανοπωλητές για μειώσεις τιμών και αυτή είναι διαρκώς αθξανόμενη λόγω της απότομης πτώσης του κόστους των γεωργικών προϊόντων σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Ο Δείκτης Τιμών Τροφίμων του ΟΗΕ ήταν 19,7% χαμηλότερος τον Απρίλιο, σε σύγκριση με τον ίδιο μήνα πέρυσι.
Πολλές οργανώσεις ανά την Ευρώπη ζητούν πλέον από τις κυβερνήσεις μέτρα προστασίας των καταναλωτών. Η βελγική οργάνωση προστασίας των καταναλωτών ζήτησε ένα παρόμοιο μέτρο με την αρχική πρόταση για το καλάθι κατά του πληθωρισμού της Γαλλίας και της Ελλάδα και μάλιστα με πιο σκληρά κριτήρια. Στη νότια Ουγγαρία, έχουν ομαδοποιήσει τα προϊόντα με ανώτατο όριο και έχουν πινακίδες που προτρέπουν τους πελάτες να μην αγοράζουν «προϊόντα της δικτατορίας!», λέγοντας ότι η χονδρική τιμή ορισμένων ειδών ήταν υψηλότερη από την περιορισμένη τιμή λιανικής.
Πάντως ενώ τα μέτρα ήταν επιτυχή στο να συγκρατήσουν το κόστος των βασικών ειδών, οι οικονομολόγοι πιστεύουν ότι αποτελούν κακή λύση για τις υψηλές τιμές των τροφίμων και πως μάλλον πρόκειται για μέτρα που έχουν βραχυπρόθεσμα αποτελέσματα.
Έκθεση της Παγκόσμιας Τράπεζας κάλεσε τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να παράσχουν πιο «στοχευμένες πολιτικές παρεμβάσεις και δίχτυα κοινωνικής ασφάλειας» για να στηρίξουν όσους υποφέρουν από την κρίση κόστους ζωής.
Πάντως, η αλήθεια είναι πως οι τιμές πολλών προϊόντων έχουν πάρει την “ανηφόρα” και δύσκολα θα ανακοπεί αυτή. Το παρακάτω γράφημα της EuroStat μας δείχνει τη σχέση τιμών προϊόντων από το 2020 μέχρι και σήμερα (με βάση τις μέσες τιμές καταναλωτή του 2015).
Από όλα τα παραπάνω συμπεραίνουμε πως πρέπει να «οπλιστούμε» με πολύ υπομονή μέχρι τελικά να δούμε πτώση τιμών των τροφίμων στα ράφια.
Περουλάκης Ιωάννης
Γεωπόνος Αγροτικής Οικονομίας - MBA,
Σύμβουλος Επιχειρήσεων Τροφίμων και Γεωργίας
