Ζούμε τις υψηλότερες τιμές τροφίμων που έχουν καταγραφεί εδώ και πολλά χρόνια.
Στην αρχή της κρίσης τιμών στα τρόφιμα, λόγω του πολέμου μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας ακούγαμε από πολλά επίσημα χείλη στη χώρα μας πως το φαινόμενο των υψηλών τιμών θα διαρκέσει μερικούς μήνες και οι τιμές θα επανέλθουν. Έχουμε κλείσει ένα χρόνο περίπου και οι τιμές στα τρόφιμα παραμένουν στα ύψη και όπως φαίνεται θα συνεχίσουν.
Πριν εισβάλει η Ρωσία στην Ουκρανία, η τιμές των τροφίμων ήταν ήδη στο υψηλότερο επίπεδο της τελευταίας δεκαετίας λόγω των «διαλυμένων» αλυσίδων εφοδιασμού (Logistics) που προκάλεσε ο η πανδημία Covid-19 και πολλών ακραίων καιρικών φαινομένων, όπως η χειρότερη ξηρασία εδώ και σχεδόν έναν αιώνα στην κεντρική και νότια Βραζιλία. Οι τιμές ρεκόρ του φυσικού αερίου - μια βασική εισροή για την παραγωγή λιπασμάτων με βάση το άζωτο - είχαν γίνει επίσης εφιάλτης για τους αγρότες, ήδη πριν τον πόλεμο.
Μετά ήρθε ο πόλεμος. Η Ουκρανία συνήθως προμηθεύει περίπου 45 εκατομμύρια μετρικούς τόνους σιτηρών στην παγκόσμια αγορά κάθε χρόνο και είναι ο κορυφαίος εξαγωγέας ηλιέλαιου στον κόσμο. Μαζί με τη Ρωσία, αντιπροσώπευε περίπου το ένα τέταρτο των παγκόσμιων εξαγωγών σιταριού το 2019. Καθώς τα ρωσικά στρατεύματα απέκλεισαν τα λιμάνια της χώρας, το ήδη τεταμένο σύστημα τροφίμων υπέστη άλλο ένα σοκ. Εκτός των φραγμών του εμπορίου από τις δύο αυτές χώρες, εκτοξεύθηκαν και οι τιμές των λιπασμάτων σε δυσθεώρητα ύψη!
Αυτό οδήγησε τον Δείκτη Τιμών Τροφίμων που αναπτύχθηκε από τον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ στο υψηλότερο ετήσιο επίπεδό του, σε ρεκόρ που χρονολογούνται από το 2005. Η αύξηση του συγκεκριμένου δείκτη ξεπέρασε το 14% σε σύγκριση με το 2021. Το 2022, ο αριθμός των ανθρώπων που αντιμετωπίζουν οξεία επισιτιστική ανασφάλεια εκτοξεύτηκε στα 345 εκατομμύρια από 135 εκατομμύρια το 2019.
Από το καλοκαίρι και προς τα τέλη του 2022 υπήρξαν σημάδια βελτίωσης. Ο Δείκτης Τιμών Τροφίμων σημείωσε πτώση και η τιμή του το Δεκέμβριο ήταν χαμηλότερη από αυτή του αντίστοιχου μήνα το 2021.
Μεγάλος παράγοντας αυτής της θετικής εξέλιξης είναι η απότομη πτώση της τιμής των φυτικών ελαίων. Επίσης η συμφωνία για την επανεκκίνηση των εξαγωγών τροφίμων της Ουκρανίας μέσω της Μαύρης Θάλασσας της επέτρεψε να στείλει περισσότερους από 12 εκατομμύρια μετρικούς τόνους σιτηρών και άλλων τροφίμων μέχρι τις αρχές Δεκεμβρίου ενώ η πτώση της τιμής της ενέργειας συνέβαλε στη μείωση του κόστους παραγωγής των λιπασμάτων και της τιμής αυτών στον παραγωγό. Θα πρέπει βέβαια να αντιληφθούμε πως αυτή η μείωση θα ευνοήσει την πτώση τιμών των γεωργικών προϊόντων που θα παραχθούν εντός του 2023 και θα τη δούμε στο καλάθι του καταναλωτή προς τα τέλη του 2023, ίσως και το 2024.
Ωστόσο, οι ανησυχίες παραμένουν γιατί ότι οι τιμές των τροφίμων φαίνεται να έχουν σταθεροποιηθεί σε υψηλά επίπεδα. Δεν ξεφύγαμε από την κρίση, η κρίση στα τρόφιμα συνεχίζεται.
Τα λιπάσματα παραμένουν ακριβά σε ιστορική βάση και οι αγρότες χρησιμοποιούν λιγότερα για να εξοικονομήσουν κόστος, κάτι που όπως καταλαβαίνει κανείς θα μειώσει τις αποδόσεις των καλλιεργειών στις επερχόμενες συγκομιδές. Μειωμένες αποδόσεις, μεταφράζονται σε μειωμένη προσφορά τροφίμων, άρα και αυξημένες τιμές σε αυτά. Επίσης, η ταχεία άρση των περιορισμών του κορωνοϊού από την Κίνα επηρεάζει τη ζήτηση της χώρας σε γεωργικά προϊόντα, η οποία θα μπορούσε ξαφνικά να εκτοξευθεί στα ύψη, ανεβάζοντας επίσης τις τιμές. Επιπλέον, Ουκρανοί και Αμερικανοί αξιωματούχοι αναφέρουν σε διεθνή μέσα πως η Ρωσία επιθεωρεί με αργούς ρυθμούς τα πλοία που είναι φορτωμένα με σιτηρά στα λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας, γεγονός που οδηγεί σε δαπανηρές καθυστερήσεις, με ότι μπορεί να σημαίνει αυτό με το τελικό κόστος μεταφοράς των προϊόντων αυτών.
Ο απρόβλεπτος και ακραίος καιρός ενέχει επίσης κίνδυνο, αφού ζούμε ένα από τα θερμότερα χρόνια που έχουν καταγραφεί. Μπορεί να έγινε εξοικονόμηση αερίου μέχρι και σήμερα, ωστόσο τους τελευταίους 12 μήνες σημειώθηκε άνευ προηγουμένου ζέστη στην Ευρώπη, ξηρασία στη ζώνη του καλαμποκιού των ΗΠΑ και έντονη ξηρασία στη Νότια Αμερική που συνδέεται με το φαινόμενο La Niña. Όλα τα παραπάνω, σίγουρα έχουν και θα συνεχίσουν να έχουν αρνητικές επιπτώσεις στην παγκόσμια παραγωγή τροφίμων. Η κλιματική κρίση είναι σε εξέλιξη και φαίνεται πως εκτός των άλλων θα επηρεάζει όλο και περισσότερο πλέον την παγκόσμια παραγωγή τροφίμων.
Συμπερασματικά, θα λέγαμε πως ΔΕΝ θα δούμε εντός του 2023 σημαντικές μειώσεις τιμών στα τρόφιμα και για να συμβεί τελικά αυτό θα πρέπει ο ανταγωνισμός να το επιβάλλει. Η αγορά έχει έρθει σε μια ισορροπία η οποία σίγουρα δεν είναι υπερ των καταναλωτών, ιδιαίτερα στη χώρα μας όπου τα επίπεδα μισθών είναι σημαντικά χαμηλότερα σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρώπη (και όχι μόνο…).
Περουλάκης Ιωάννης
Γεωπόνος Αγροτικής Οικονομίας - MBA,
Σύμβουλος Επιχειρήσεων Τροφίμων και Γεωργίας
