Οι τιμές των τροφίμων έχουν ανέβει περισσότερο από 11% από τον Αύγουστο του 2021 έως και τον Αύγουστο του 2022.
Τι προκάλεσε αυτές τις αυξήσεις;
1. Οι διαταραχές που προκάλεσε η πανδημία
Η πανδημία διέκοψε σχεδόν κάθε τμήμα της αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων, συμπεριλαμβανομένης της παραγωγής, της μεταποίησης και του λιανικού εμπορίου. Αυτές οι επιπτώσεις στην αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων εξακολουθούν να γίνονται αισθητές σήμερα. Άλλωστε η πανδημία δεν έχει τελειώσει και όπου έχει εξομαλυνθεί η κατάσταση έχει αφήσει πολλά κατάλοιπα στο εμπόριο.
2. Ο πόλεμος στην Ουκρανία
Από τις πρώτες ημέρες του πολέμου στην Ουκρανία, πολλοί αναλυτές (όπως και εμείς) προέβλεπαν ότι οι τιμές των τροφίμων ήταν βέβαιο ότι θα επηρεάζονταν. Αυτές οι προβλέψεις έχουν, δυστυχώς επιβεβαιωθεί.
Η Ρωσία και η Ουκρανία είναι από τους μεγαλύτερους παραγωγούς σιταριού στον κόσμο, αντιπροσωπεύοντας μαζί το 30% του συνόλου των εξαγωγών σιταριού.
Τόσο η αγροτική της παραγωγή όσο και οι εξαγωγικές δυνατότητες της Ουκρανίας, έχουν αποδεκατιστεί από τον πόλεμο: οι εξαγωγές μειώθηκαν κατά 92% μεταξύ Μαΐου 2021 και Μαΐου 2022, σύμφωνα με την S&P Global Market Intelligence.
Η Ουκρανία και η Ρωσία υπέγραψαν συμφωνία στις 22 Ιουλίου για την απελευθέρωση περίπου 20 εκατομμυρίων τόνων σιτηρών που είχαν κολλήσει στα λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας. Η συμφωνία έφερε κάποια ανακούφιση στην αγορά, αλλά παραμένουν μακροπρόθεσμες επιπλοκές.
Καθώς η Ουκρανία δεν μπορεί να εκπληρώσει τον ρόλο της ως σημαντικός παραγωγός σιταριού, ο κόσμος αντιμετωπίζει έλλειψη. Η μικρή προσφορά σημαίνει ότι η τιμή του σιταριού είναι πολύ υψηλότερη, καθιστώντας ακριβότερη την επεξεργασία βασικών συστατικών, όπως το αλεύρι και το άμυλο. Με τη σειρά τους, οι παραγωγοί τροφίμων πρέπει να αυξήσουν την τιμή που χρεώνουν στους καταναλωτές για να αντισταθμίσουν το υψηλότερο κόστος παραγωγής τους, το οποίο εκτός της αύξησης της τιμής της πρώτης ύλης, εκτοξεύθηκε και λόγω του κόστους ενέργειας.
3. Οι κυρώσεις στη Ρωσία
Λόγω του πολέμου στην Ουκρανία, οι δυτικές χώρες έχουν εφαρμόσει απαγορεύσεις στις ρωσικές εισαγωγές, συμπεριλαμβανομένων πετρελαίου και φυσικού αερίου. Οι τιμές της ενέργειας αυξήθηκαν 23,8% από τον Αύγουστο του 2021 έως τον Αύγουστο του 2022, σύμφωνα με την τελευταία έκθεση ΔΤΚ. Οι υψηλότερες τιμές της ενέργειας επιδεινώνουν περαιτέρω το ήδη υψηλό κόστος παραγωγής και μεταφοράς τροφίμων που προκάλεσε η πανδημία.
Το αυξανόμενο κόστος των λιπασμάτων συμβάλλει επίσης στις αυξήσεις των τιμών των τροφίμων. Από τις αρχές του 2021, οι αγρότες δυσκολεύονται να αντιμετωπίσουν το αυξανόμενο κόστος των λιπασμάτων. Οι τιμές σε ορισμένες περιοχές είχαν ήδη αυξηθεί περισσότερο από 300% πριν από τον πόλεμο στην Ουκρανία, σύμφωνα με την Αμερικανική Ομοσπονδία Γεωργικών Γραφείων. Οι υψηλότερες τιμές λιπασμάτων ανάγκασαν τους αγρότες να αυξήσουν τις τιμές των παραγόμενων προϊόντων τους για να μπορέσουν να επιβιώσουν, πολλοί έριξαν λιγότερα λιπάσματα για να μειώσουν το κόστος παραγωγής ή απλώς εγκατέλειψαν καλλιέργειες με υψηλές απαιτήσεις λίπανσης.
Οι ρωσικές κυρώσεις απλώς επιδεινώνουν την ήδη υπάρχουσα έλλειψη λιπασμάτων. Η Ρωσία είναι ένας σημαντικός εξαγωγέας λιπασμάτων, αντιπροσωπεύοντας σχεδόν το 30% των παγκόσμιων εξαγωγών λιπασμάτων.
Πότε θα πέσουν οι τιμές των τροφίμων;
Δεν είναι σαφές πότε θα μειωθούν οι τιμές των τροφίμων. Ένα καλοκαίρι σκληρής ξηρασίας είχε ως αποτέλεσμα φτωχές αποδόσεις για τους Αμερικανούς αγρότες. Αυτό προκάλεσε επιπλέον περιορισμούς της προσφοράς ενώ ταυτόχρονα η ζήτηση παραμένει σε υψηλά επίπεδα και ο συνδυασμός αυτών ωθεί τις τιμές των προϊόντων ακόμη υψηλότερα.
Γενικότερα η επίδραση των τιμών των εμπορευμάτων στον καταναλωτή δε φαίνεται άμεσα. Χρειάζεται λίγο χρόνο για να αντιληφθεί ο καταναλωτής τις αυξήσεις αυτές. Στη χώρα μας πάντως, ήδη οι καταναλωτές καταλαβαίνουν ότι το «καλάθι» στο σούπερ μάρκετ έχει πάρει την ανιούσα ως προς τις τιμές των προϊόντων και ειδικότερα αυτές των τροφίμων. Ένα σημαντικό μέρος του εισοδήματος των Ελλήνων καταναλωτών, απορροφάται από αγορές ειδών πρώτης ανάγκης – τροφίμων.
Οι τιμές των τροφίμων δυστυχώς δεν θα επανέλθουν γρήγορα. Μπορεί να χρειαστούν δύο, τρία ή και περισσότερα χρόνια μέχρι να δούμε κάμψεις των τιμών. Και οι τιμές αυτές θα κρατούν τον πληθωρισμό μας σε υψηλά επίπεδα, με ότι μπορεί να σημαίνει αυτό για την ευρύτερη αγορά…
Περουλάκης Ιωάννης
Γεωπόνος Αγροτικής Οικονομίας, MBA
Σύμβουλος Επιχειρήσεων Τροφίμων και Γεωργίας
